Hapus, llawen, llon
" Wnaeth David Cameron ofyn beth yw cyfrinach clymblaid hapus, llawen llon a hirhoedlog?"
Betsan nid fi wnaeth ofyn y cwestiwn i Carwyn Jones ac roedd hi'n un clyfar. Roedd ateb Prif Weinidog Cymru yr un mor slei;
"Naddo. Rwy'n cadw'r gyfrinach, felly."
Rhan o'r gyfrinach dybiwn i yw gonestrwydd rhwng y partneriaid a chadw at addewidion. Dyna pam mae'r anghytundeb ynghylch pa mor realistig yw hi i gynnal refferendwm ynghylch cynyddu pwerau'r cynulliad cyn diwedd eleni mor bwysig.
Fersiwn Cheryl Gillan a'r Ceidwadwyr o'r sefyllfa yw bod Peter Hain wedi gwneud y nesaf peth i ddim i baratoi ar gyfer y refferendwm ac oherwydd hynny dyw'r amserlen ddim yn caniatáu cynnal pleidlais yn yr hydref.
"Sothach ar stilts" yw hynny yn ôl Peter Hain. Mae 'r cyn-ysgrifennydd yn mynnu ei bod wedi gwneud popeth posib i baratoi ar gyfer y bleidlais gydag un eithriad. Yr eithriad hwnnw oedd union eiriad y cwestiwn. Doedd dim modd gweithio ar hynny yn ôl Mr Hain am nad oedd y Comisiwn Etholiadol yn credu bod hynny'n briodol yn ystod purdan etholiad San Steffan. Mae Llywodraeth y Cynulliad yn cytuno a'r dadasoddiad hwnnw.
Mewn gwirionedd mae'r sefyllfa yn gymharol syml yn fy marn i . Er mwyn cynnal refferendwm yn yr Hydref mae'n rhaid gosod a phasio gorchymyn yn San Steffan cyn gwyliau'r haf. Yn ôl Deddf Llywodraeth Cymru mae'n rhaid i'r Gorchymyn hwnnw gynnwys union eiriad y cwestiwn. Doed dim modd newid geiriad y cwestiwn ar ôl i'r gorchymyn gael ei gyhoeddi.
Mae 'na ddyletswydd statudol ar yr Ysgrifennydd Gwladol i gyhoeddi sylwadau'r Comisiwn Etholiadol ynghylch y cwestiwn wrth osod y Gorchymyn. Mae'r Comisiwn ei hun yn dweud y byddai'n cymryd deg wythnos i gynnal ymgynghoriad llawn ac i baratoi ei sylwadau.
Nawr, os ydy San Steffan yn dilyn y drefn arferol fe fydd gwyliau'r haf yn cychwyn yng nghanol Gorffennaf- ymhen rhyw ddeg wythnos. Os nad yw Cheryl Gillan yn llunio'r cwestiwn yn ystod y dyddiau nesaf felly fe fydd refferendwm yn yr hydref yn amhosib.
Does dim arwydd bod yr Ysgrifennydd yn bwriadu bod mor frysiog â hynny. Yn wir pam ddylai hi fod pan nad oedd ei ragflaenydd wedi gadael hyd yn oed bras awgrymiadau ar ei chyfer?
Mae'n anodd credu nad yw pobl pumed llawr TÅ· Hywel yn deall y sefyllfa'n iawn. Mae'n ddigon hawdd deall pam y byddai ochor Llafur y glymblaid yn ddigon hapus i allu ymosod ar Cheryl Gillan am lusgo ei thraed ond pam mae pobol Plaid Cymru mor jacos ynghylch y peth?
Wedi'r cyfan y tro diwethaf y gwnaeth Llafur lusgo traed ynghylch cynnal y bleidlais fe wnaeth pobol plaid fygwth cerdded mas o'r glymblaid ac onid yr addewid o refferendwm oedd yr union beth wnaeth eu darbwyllo i gynghreirio a Llafur yn y lle cyntaf?
Golygydd Materion Cymreig y Â鶹¹ÙÍøÊ×Ò³Èë¿Ú yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
