Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.

5 minutes

Last on

Sat 17 May 2008 10:55

Clip

Litir 463: An Nighean a Reiceadh

Dh鈥檉h脿g sinn 鈥淎n Nighean a Reiceadh鈥 anns an Litir mu dheireadh, agus an tuathanach a鈥 leughadh na litreach a bha i a鈥 toirt gu br脿thair an duine a cheannaich i. Bha am br脿thair a鈥 fuireach ann an D霉n 脠ideann. Bha am fear a cheannaich i air gealltainn dhi gum faigheadh i oideachadh sgoile agus an uair sin gum p貌sadh e i. Ach d猫 bha anns an litir ann an dha-r矛reabh? Leugh an tuathanach an litir: 鈥淥n a dh鈥檉h脿ilnich ormsa cur 脿s don chaileig seo, nuair a ruigeas i thu, croch i,鈥 leugh e.

Bha an t-eagal air a鈥 chaileig dhol a Dh霉n 脠ideann, ach bha an tuathanach se貌lta. 鈥淪gr矛obhaidh mise litir dhut an 脿ite na t猫 seo,鈥 thuirt e, 鈥渁ir chor 鈥檚 gun gabh a bhr脿thair c霉ram dh矛ot.鈥

Seo na sgr矛obh e: 鈥淭ha mi a鈥 cur litir thugad, a bhr脿thair. Tha mi ag earbsa na caileige seo riut agus gabhaidh tu c霉ram dhi. Is i a鈥 chaileag as fhe脿rr a shuidh air a h-aodach riamh. Chan eil a leithid eile ann.鈥 Mh矛nich e gun robh e ag iarraidh air a bhr脿thair foghlam a thoirt dhi agus gum biodh e ga p貌sadh an ceann bliadhna.

An l脿rna-mh脿ireach, dh鈥檉h脿g a鈥 chaileag beannachd aig an tuathanach. Thug i buidheachas dha airson a choibhneis agus dh鈥檉halbh i a Dh霉n 脠ideann. Nuair a r脿inig i am baile, chaidh i gu taigh a鈥 bhr脿thar. Bha e na dhuine-uasal m貌r. Nuair a chaidh i a-staigh, sh矛n i an litir do th猫 de a nigheanan. Dh鈥檉halbh an nighean leis an litir gu a h-athair. Leugh e i.

鈥淥,鈥 ars esan, 鈥渁-nuas a鈥 chaileag.鈥 Thugadh a-nuas i, agus an t-aodach a b鈥 fhe脿rr a bha a-staigh, chuireadh uimpe e.

Chuireadh don sgoil i. Cha robh i fada innte nuair a bha i a鈥 toirt beatadh air a h-uile duine eile. Bha i na b鈥 fhe脿rr mar sgoilear na nigheanan a鈥 bhr脿thar. Chaidh a鈥 chaileag gu sgoil fhuaigheil agus gu sgoil dhannsaidh. Fhuair i f矛or dheagh ionnsachadh.

An ceann na bliadhna, th脿inig esan 鈥 am fear a cheannaich i. Bha e ann an D霉n 脠ideann airson a dhol gu b脿l m貌r. Nuair a bha e ann an taigh a bhr脿thar, dh鈥檉haighnich e dheth c脿鈥 robh a nigheanan.

鈥淭ha iad aig a鈥 bh脿l,鈥 thuirt e, 鈥渋ad fh猫in agus a鈥 bhean-uasal mh貌r a chuir thu fh猫in an seo.鈥

鈥淒猫 a鈥 bhean-uasal a bha sin?鈥 ars am fear eile.

鈥淎n t猫 a chuir thu an seo o chionn bliadhna airson sgoil agus ionnsachadh,鈥 ars a bhr脿thair.

鈥淎ch chuir mi thugad i airson a crochadh!鈥 thuirt am fear eile. 鈥淐rochaidh mise a-m脿ireach i.鈥

Chaidh an dithis bhr脿ithrean don bh脿l. Agus cha robh boireannach aig a鈥 bh脿l a bha na bu bhr猫agha no b鈥 fhe脿rr air dannsadh nan nighean.

Chuir esan brath oirre an l脿rna-mh脿ireach. Th脿inig i far an robh e. 鈥淪eadh,鈥 ars esan, 鈥渢ha thu be貌 fhathast.鈥

鈥淭ha,鈥 fhreagair i. 鈥淭ha mi be貌 fhathast.鈥

鈥淎 bheil eagal ort,鈥 dh鈥檉haighnich e, 鈥済un croch mi thu?鈥

鈥淚nnsidh mise do luchd-lagha Dh霉n 脠ideann d猫 rinn thu orm,鈥 thuirt i ris. 鈥淏eiridh iad ort agus cuiridh iad don phr矛osan thu. Chan eil bean-uasal ann an D霉n 脠ideann as fhe脿rr a fhuair ionnsachadh na mise, agus gabhaidh iad m鈥 fhacal.鈥

鈥淚st! Fuirich s脿mhach,鈥 ars esan. 鈥淭ha mi ag iarraidh m貌ran maitheanais ort. Bhithinn nad chomain nam p貌sadh tu mi.鈥

鈥淭ha eagal orm romhad,鈥 ars ise.

鈥淏heir mi mo mhionnan dhut nach d猫an mi c脿il ort,鈥 ars esan.

Ph貌s iad, agus bha m貌ran de dh鈥檜aislean Dh霉n 脠ideann aig a鈥 bhanais. Cheannaich iad m貌ran thaighean agus bha gl猫 bheag ann an D霉n 脠ideann a bha cho beartach riutha.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: se貌lta: cunning; b脿l: ball (dance); banais: wedding.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: An Nighean an Reiceadh: The Lass who was Sold; agus an tuathanach a鈥 leughadh na litreach: with the farmer reading the letter; br脿thair an duine a cheannaich i: the brother of the man who [had] bought her; gum faigheadh i oideachadh sgoile: that she would get an education; on a dh鈥檉h脿ilnich ormsa cur 脿s don chaileig seo: since I failed to kill this girl; croch i: hang her; an 脿ite na t猫 seo: in place of this one; air chor 鈥檚 gun gabh a bhr脿thair c霉ram dh矛ot: so that his brother will look after you; ag earbsa na caileige seo riut: entrusting this lass to you; chan eil a leithid eile ann: there are no others like her; ga p貌sadh an ceann bliadhna: marrying her in a year鈥檚 time; sh矛n i an litir do th猫 de a nigheanan: she handed the letter to one of the daughters; a-nuas a鈥 chaileag: bring the girl here [lit. down the girl]; an t-aodach a b鈥 fhe脿rr, chuireadh uimpe e: the best clothes, it was put on her; chuireadh don sgoil i: she was sent to school; a鈥 toirt beatadh air X: surpassing X; sgoil fhuaigheil: a needlework school; chuir mi thugad i airson a crochadh: I sent her to you for hanging; innsidh mise do luchd-lagha Dh霉n 脠ideann d猫 rinn thu orm: I鈥檒l tell the lawyers of Edinburgh what you did to me; beiridh iad ort: they鈥檒l take you into custody; gabhaidh iad m鈥 fhacal: they鈥檒l take my word; fuirich s脿mhach: keep quiet; tha mi ag iarraidh m貌ran maitheanais ort: I鈥檓 asking you to forgive me; bhithinn nad chomain nam p貌sadh tu mi: I鈥檇 be obliged if you鈥檇 marry me; tha eagal orm romhad: I鈥檓 scared of you; bheir mi mo mhionnan dhut nach d猫an mi c脿il ort: I give you my oath I鈥檒l never harm you.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Thug i buidheachas dha airson a choibhneis: she thanked him for his kindness. I鈥檇 like to make a little plea this week for you to ensure the preservation of the wonderful word buidheachas in our language. You鈥檒l still hear it used in phrases like 鈥渢hug e buidheachas dha鈥 (he thanked him), buidheachas do Dhia鈥 (thanks be to God) and 鈥渂uidheachas dhut a Dh猫, ar n-Athair鈥 (thanks be to you God, our Father). I can鈥檛 be sure if secularism or simple linguistic fashion is responsible, but it does seem to be much less used today by young Gaelic speakers (being replaced by 鈥渢aing鈥). Here鈥檚 a way to encourage its use: If you鈥檙e writing Gaelic e-mails and want to say 鈥渕any thanks鈥, why not write 鈥渢aing is buidheachas鈥? It鈥檚 too nice a word to lose!

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Is i a鈥 chaileag as fhe脿rr a shuidh air a h-aodach riamh: she is the best lass that ever sat on her clothes ie she鈥檚 brilliant, wonderful!

Broadcasts

  • Fri 16 May 2008 11:55
  • Sat 17 May 2008 10:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast