06/06/2008
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.
Last on
Clip
-
Litir do luchd-ionnsachaidh 466
Duration: 05:40
Litir 466: An Cuiltheann
C貌 脿s a th脿inig an t-ainm airson nam beann as 脿irde anns an Eilean Sgitheanach 鈥 a tha ainmeil fad鈥 is farsaing? An Cuiltheann 鈥 the Cuillin. Is iomadh beachd a chualas air sin thairis air na bliadhnaichean. Ach saoilidh mi gu bheil am m矛neachadh aig Peter Drummond anns an leabhar aige Scottish Hill Names a鈥 coimhead gu math coltach. Thig mi gu sin an ceartuair.
鈥橲 d貌cha gur e a鈥 chiad rud a bu ch貌ir dhomh r脿dh gur e ainm singilte a th鈥 ann an Cuiltheann. An Cuiltheann. Chan e Na Cuiltheann. Agus chan e Beanntan a鈥 Chuilthinn nas motha. D矛reach An Cuiltheann. Mar sin, 鈥檚 e The Cuillin, seach The Cuillins a chanas m貌ran ann am Beurla.
Faodaidh sinn a bhith an 矛re mhath cinnteach nach eil an Cuiltheann air ainmeachadh 脿s d猫idh a鈥 ghaisgich Gh脿idhealaich Cuchulainn, ged a bha am m矛neachadh sin anns an fhasan uaireigin. Tha beul-aithris ag innse dhuinn gun do dh鈥檌onnsaich an t-Ultach Cuchulainn a chuid sgilean sabaid bhon Bhanrigh Sg脿thach. Bha caisteal aice aig D霉n Sg脿thaich anns an Eilean Sgitheanach 脿s am faighear sealladh 脿lainn dhen Chuiltheann.
Tha cuid air ceangal a dh猫anamh eadar na beanntan agus gaisgeach G脿idhealach eile 鈥 Fionn MacCumhail. Os cionn Phort R矛gh tha 脿ite air a bheil Suidhe Fhinn. Bhiodh Fionn a鈥 coimhead air an Fh猫inn fhad 鈥檚 a bha iad a鈥 sealg anns a鈥 ghleann fodha. 鈥橲 e an Cuiltheann, ma-th脿, C霉il Fhinn, the nook or hiding place of Fionn. Mmm, chan eil sin ro choltach nas motha.
Tha feadhainn air smuain eile a chur air adhart 鈥 gu bheil an t-ainm co-cheangailte ris a鈥 Gh脿idhlig airson holly 鈥 cuileann. Tha na beanntan sin gu math biorach, mar a tha duilleagan cuilinn. Ach a-rithist, chan eil sin coltach. Chan eil eisimpleir eile ann de a leithid.
Bha amharas agam riamh nach e ainm G脿idhlig a bh鈥 ann. Agus 鈥 mar a tha Peter Drummond ag innse dhuinn 鈥 bu ch貌ir dhuinn a bhith a鈥 coimhead a dh鈥檌onnsaigh Lochlainn airson an fhuasglaidh. 鈥橲 iomadh beinn Albannach a chithear bhon mhuir air a bheil ainm Lochlannach. Agus nach biodh maraichean Lochlannach a鈥 cleachdadh a鈥 Chuilthinn mar chomharra-i霉il?
Tha Peter Drummond ag innse dhuinn gu bheil beanntan ann an Nirribhidh air a bheil Kj酶len mar ainm. Tha feadhainn eile air a bheil Kiolen ann an Innis T矛le. Tha beanntan ann an Nirribhidh cuideachd air a bheil Velskj酶len agus Kvitingskj酶len. Agus tha kj酶len a鈥 ciallachadh 鈥渃reagan 脿rda鈥. An t脿inig Cuiltheann bhon ainm Lochlannach airson nam beann sin 鈥 Kj酶len? Dh猫anadh e ciall, ceart gu le貌r. Is fhiach barrachd rannsachaidh a dh猫anamh air a鈥 chuspair.
Tha mi a鈥 tuigsinn gu bheil kj酶len cuideachd a鈥 ciallachadh 鈥渁n druim鈥, nuair a thathar a鈥 bruidhinn mu bh脿taichean. The keel ann am Beurla. Ma dh鈥檉haodte gun do rinn na seann Lochlannaich coimeas eadar cuid de bheanntan agus druim b脿ta mar a tha e nuair a tha am b脿ta bun-os-cionn.
Tha sin a鈥 cur ceist eile nam cheann. Tha m貌ran bheanntan, no p脿irtean de bheanntan, ann an Alba, air a bheil Druim mar ainm. Tha Druim nan R脿mh anns a鈥 Chuiltheann. Saoil an robh druim anns an t-suidheachadh sin an-c貌mhnaidh a鈥 riochdachadh back no spine 鈥 mar a tha ann an 脠irinn? No, aig amannan, an do lean na G脿idheil ann an Alba d貌igh Lochlannach le bhith a鈥 cur an druim an s脿s airson kj酶len a riochdachadh? A-rithist bhiodh tuilleadh rannsachaidh feumail.
Kj酶len 鈥 Cuiltheann 鈥 An Cuiltheann 鈥 The Cuillin. Dh鈥檉haodadh e bhith, ceart gu le貌r.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: An Cuiltheann: The Cuillin; an ceartuair: presently; Ultach: Ulsterman; Suidhe Fhinn: Fionn鈥檚 [Fingal鈥檚] Seat; cuileann: holly; comharra-i霉il: landmark, navigational mark.
Abairtean na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach: Os cionn Phort R矛gh: above Portree. This example builds on the point I made in Litir 459 (18.04.08) about how we genitivise place names. Os cionn, being a compound preposition, takes the genitive. To show the genitive of a place name like Port R矛gh, in which there is no article, we lenite it 鈥 thus os cionn Phort R矛gh. Similarly we call 鈥渢he people of Portree鈥 muinntir Phort R矛gh. 鈥淎bove Glasgow鈥 is os cionn Ghlaschu. Ste貌rnabhagh (Stornoway) cannot be lenited. It is slenderised in the genitive 鈥 thus we would say os cionn Ste貌rnabhaigh. And place names with the article operate just as any noun would 鈥 thus os cionn a鈥 Ghearasdain (above Fort William), os cionn an 脪bain (above 脪ban).聽
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Broadcast
- Fri 6 Jun 2008 11:55麻豆官网首页入口 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.