Main content

Episode 6

Episode 6 of 15

John Urquhart guides learners, little by little, through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig.

Gach seachdain tre貌raichidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Sa phr貌gram seo, tha Iain a' c貌mhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain, Carmine Colajezze 脿s an Eadailt agus a' cluinntinn mu a roghainn-ci霉il agus tha an t-Ollamh Michel Byrne a' toirt thugaibh Oisean a' Ghr脿mair.

In the sixth programme in this series for Gaelic learners, John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings and chats to learner of the week, Carmine Colajezze from Italy about his learning experience. Gaelic grammar help is also on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University who uses materials from the 麻豆官网首页入口 archives to illustrate some of the complexities of the language.

Supporting materials for the series can be found at bbc.co.uk/radionangaidheal.

Available now

55 minutes

Last on

Sun 8 Aug 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh 鈥 Airidh air Urram 鈥 Ethel Bassin

Jo NicDh貌mhnaill


Jo: 鈥橲 ann am Belarus neo Mogilev mar a bh' air aig an 脿m a rugadh athair Ethel Bassin. Bhuineadh e do theaghlach beartach 滨霉诲丑ach, agus thug e a-mach dreuchd Rabbi. Ach dh鈥檃tharraich c霉rs鈥 a bheatha nuair a thachair e ri miseanaraidh 脿 Eaglais Shaor na h-Alba ann an Constantinople, Istanbul an-diugh, agus aig aois naoi air fhichead, dh鈥檃tharraich e a chreideamh.


Chaidh e a dh鈥檕bair na mhiseanaraidh am measg nan 滨霉诲丑ach agus ann an ochd deug, ceithir fichead 鈥檚 a c貌ig, th脿inig e a Dh霉n 脠ideann far an robh dreuchd aige mar cheannard air buidheann air an robh 鈥楾he Scottish Home Misson to the Jews鈥.


Rugadh Ethel an D霉n 脠ideann ceithir bliadhna an d猫idh sin, agus bha a t脿lantan follaiseach bho aois gu math 貌g. Choisinn i mar eisimpleir grunn dhuaisean airson ce貌l is i d矛reach na sgoilear aig George Watson鈥檚 Ladies College.听听


Fhuair i teisteanas bho Acadamaidh R矛oghail Ci霉il Lunnainn aig aois naoi deug, agus an d猫idh beagan bhliadhnaichean a鈥 teagasg ce貌l ann an diofar sgoiltean ann an Sasainn, chaidh i gu Colaiste Moray House ann an D霉n 脠ideann, far am b鈥 i a鈥 chiad oileanach riamh anns a鈥 cholaiste sin a fhuair teisteanas airson ce貌l a theagaisg ann an sgoiltean Alba. Bha seo ann an naoi deug is c貌ig deug.


Chan eil fios agam le cinnt ciamar, cuin neo carson a ghabh i 霉idh ann an 貌rain Gh脿idhlig an toiseach, ach faodaidh e a bhith gur e an t猫 a bha a鈥 toirt leasanan pi脿na dhi aig an 脿m seo a bu choireach. B鈥 ise Marsaili NicUalraig Fhriseal agus tha e coltach gun do theagaisg Marsaili Mh貌r dha Ethel cuid dha na h-貌rain a bha a鈥 nochdadh anns na leabhraichean aice fh猫in, Songs of the Hebrides, leabhraichean air an robh f猫ill mh貌r aig an 脿m.

Tar-sgr矛obhadh: L脿ithean Geala 6

鈥淢ach 脿 Seo Sibh!鈥


Feumaidh Calum agus M脿iri cabhag a dh猫anamh an uair a dh鈥檉h脿gas iad an taigh anns a鈥 mhadainn. Tha aca ri dhol air astar fada mus ruig iad sgoil Choir an t-S矛thein - suas ri m矛le - agus chan eil a chridhe aca gun a bhith innte aig leth-uair an d猫idh naoi air a鈥 char as fhaide. Bha uair nach robh i a鈥 fosgladh gu deich uairean, agus dh鈥檉haodadh a鈥 chlann an uair sin ceum socair, mall a bhith aca; ach cha d猫an sin a鈥 ch霉is a-nis 鈥 dh鈥檉halbh an latha buidhe sin!


Is math a tha fios aca fh猫in nach bi am maighstir-sgoile air a dh貌igh mura bi iad aig doras na sgoile cho luath 鈥檚 a bhuaileas e an clag. Mar a bhitheas e fh猫in ag r脿dh riutha 鈥 鈥淎m fear a bhitheas air dheireadh, beiridh a鈥 bhiast air!鈥
Chan ann tric a bha Calum agus M脿iri a-riamh fadalach, ach chan e sin do Niall Moireasdan e. Is e seo fear de chompanaich Chaluim, agus is iomadh latha nach eil esan cho tr脿th 鈥檚 a bu ch貌ir dha. Bidh sin a鈥 s脿rachadh a鈥 mhaighstir-sgoile, Mgr. Mac an t-Saoir, ach tha e nis mion-e貌lach air a鈥 ch霉is, agus is ann a bhitheas e a鈥 d猫anamh sp貌rs air Niall, ag r脿dh ri c脿ch 鈥 鈥淎m fasan a bh鈥 aig Niall, bha e riamh ris!"


Mar as sine tha a鈥 chlann a鈥 f脿s, is ann as motha bhitheas aca de leabhraichean. Tha m脿ileid Chaluim l脿n gu a beul. Tha dusan leabhar aige air fad. Is e leabhraichean Beurla a tha anns a鈥 chuid as motha a tha aige, ach tha feadhainn Gh脿idhlig aige cuideachd. Is e am fear a tha e fh猫in a鈥 d猫anamh as fhe脿rr leis uile gu l猫ir. Tha dealbhan br猫agha agus m貌ran de rudan annasach ann, agus a h-uile c脿il ann an G脿idhlig. Is ann a tha M脿iri a鈥 cumail ris gu bheil am fear a tha i fh猫in a鈥 d猫anamh nas fhe脿rr na am fear aige-san, ach cha ghabh Calum ri sin idir. Chan eil uiread de leabhraichean aig M脿iri, chionn tha ise nas 貌ige, agus chan eil a鈥 mh脿ileid aicese cho trom.


A. Feuch a-nis air na ceistean seo - agus sin gu d矛cheallach!
1. Ciamar a bhitheas Calum agus M脿iri a鈥 coiseachd air an t-slighe don sgoil?
2. Cuin a dh鈥檉heumas iad a bhith aig an sgoil?
3. Cuin a bhitheas tu fh猫in a鈥 ruigheachd na sgoile?
4. D猫 an t-ainm a tha air a鈥 mhaighstir-sgoile aca?
5. D猫 an t-ainm a tha air a鈥 mhaighstir-sgoile (no air a鈥 bhana-sgoilear) agad fh猫in?
6. Ciamar a bhitheas fios aig a鈥 chloinn gu bheil an t-脿m aca a bhith aig an sgoil?
7. Cia mheud leabhar a tha aig Calum anns a鈥 mh脿ileid?
8. Cia mheud leabhar a tha agad fh猫in?
9. Carson nach eil uiread de leabhraichean aig M脿iri 鈥檚 a tha aig Calum?
10. Cia mheud leabhar G脿idhlig a tha agadsa?
11. C貌 as trice bhitheas air dheireadh ann an sgoil Choir an t-S矛thein?
13. C貌 as trice bhitheas air dheireadh anns an sgoil agaibh fh猫in?
14. D猫 thachras do neach a bhitheas air dheireadh?
15. Saoil d猫 na rudan annasach a tha aig Calum anns an leabhar G脿idhlig aige fh猫in?


B. Innis a-nis d猫 cho c脿irdeach 鈥檚 a tha iad seo:
1. Is i M脿iri .... M貌raig.
2. Is i M貌rag .... Sheumais.
3. Is e Seumas .... Chaluim Bh脿in.
4. Is e Calum .... M脿iri.
5. Is e Calum .... Sheumais.
6. Is i M脿iri .... Chaluim.
7. Is i M貌rag .... M脿iri.
8. Is e Calum M貌r .... M脿iri.
9. Is e Calum B脿n .... Chaluim Mh貌ir.
10. Is e Niall .... Chaluim Bh脿in.


C. Nach ann aca seo a tha an naidheachd! Ach c貌 iad?
1. Tha na .... a鈥 comhartaich.
2. Tha a鈥 .... a鈥 g脿gail.
3. Bidh na h- .... a鈥 ceileireadh.
4. Siud an t- .... a鈥 sitrich.
5. Chuala mi .... a鈥 m猫ilich.
6. Tha geum 脿rd aig a鈥 ....
7. Nach ann aig a鈥 .... a tha an gairm sgairteil!
8. Tha am .... a鈥 langanaich anns a鈥 bheinn.
9. Nach cluinn thu a鈥 .... a鈥 miogadaich.
10. Chuala an sealgair an .... a鈥 beucaich anns a鈥 choille.

Tar-sgr矛obhadh: Feasgar

Seumas D貌mhnallach


Cathy: A Sheumais, tha fhios a鈥檓 gun deach thu na do l霉ban uair no dh脿, ach d猫 a鈥 chuimhn鈥 a th鈥 agad air feuchainn ri thu fh猫in a chur c貌mhnard 脿s d猫idh dhol na do ph矛osan be貌 air an 猫adhar?


Seumas: Uill, chan ann ann an l霉ban a chaidh mise an turas as miosa air a bheil cuimhn鈥 agam, ach 鈥檚 e fallas fuar a th脿inig orm. Eh, sgeulachd annasach. Bha suidheachadh a tha seo ann agus tha e doirbh dhomh chreidsinn gu bheil ochd bliadhna deug ann a-niste, tha ochd bliadhna deug bhon a thachair e. Ach th脿inig mi staigh a鈥 mhadainn a bha seo, 鈥檚 bha mi ag ullachadh airson Aithris na Maidne agus mhothaich mi fh矛n 鈥檚 a鈥 riochdaire a bh鈥 air a鈥 phr貌gram 鈥檚 daoin鈥 eile a bha ag obair, gu robh an t-ainm a tha seo gu bhith nochdadh anns a鈥 phr貌gram, 鈥檚 gum feumadh tu bhith uabhasach faiceallach.


Nan cuireadh tu litrichean anns an ainm cas mu seach gum faodadh tubaist uabhasach a bhith ann! 鈥橲 e Spoonerism tha mi a鈥 smaoineachadh a chanas tu agus 鈥檚 e a鈥 chuid as miosa dheth gun do mhothaich mi 鈥檚 chuir mi seachad fad na maidne ag ullachadh an rud dhomh fh矛n, 鈥淐han eil mi a' dol a r脿dh seo nuair a thig e gu bhith ga r脿dh air an 猫adhar.鈥


Ach, d猫 thachair 鈥 th脿inig e dhan a鈥 mhionaid chudromach agus d猫 rinn Seumas ach chuir e na litrichean cas mu seach agus th脿inig fallas fuar orm! Tha cuimhn鈥 a鈥檓 fhathast air!听


Cathy: Chaidh thu mar James Naughtie!听


Seumas: Rinn mi... rinn mi d矛reach, uhm, casad airson faighinn seachad air tha mi smaoineachach. Ma b' fh矛or nach d鈥 thuirt mi idir e, ach chum mi a鈥 dol ach 鈥檚 e 鈥檔 fh矛rinn innse, th脿inig fallas fuar orm.


Cathy: Eil feagal ort an t-ainm a r脿dh tuilleadh?


Seumas:听 Chan eil mi dol ga r脿dh tuilleadh! Bidh gu le貌r ga chur nam chuimhne, ach chan eil mis鈥 airson cuimhneachadh air tuilleadh.听


Cathy: Uill cha d霉raig dhomhsa a r脿dh, eagal 鈥檚 gum faigh mi fh矛n ce脿rr e, agus 鈥檚 e f矛or dhroch fhacal a bh鈥 ann cuideachd, mas math mo chuimhne!听

Oisean a鈥 Ghr脿mair 6: Notaichean

1. S霉il air ais: an IOLRA (plural) le 鈥揂ICHEAN听听听听


Jo NicDh貌mhnaill (鈥楨thel Bassin鈥)


鈥....agus 脿s d猫idh beagan bhliadhnaichean a鈥 teagasg ce貌l鈥澨
鈥....and after a few years teaching music鈥澨


鈥....cuid dha na h-貌rain a bha a鈥 nochdadh anns na leabhraichean aice fh猫in, Songs of the Hebrides, leabhraichean air an robh f猫ill mh貌r aig an 脿m.鈥澨听听听
鈥....some of the songs that appeared in her own books, books that were very popular at the time.鈥


Seumas D貌mhnallach (鈥楩easgar鈥)


鈥....agus d猫 rinn Seumas ach chuir e na litrichean cas ma seach鈥澨
鈥....and what did Seumas do but put the letters the wrong way round鈥


bliadhna听听听听 听bliadhnaichean听听听听 听year(s)
leabhar 听听听听听听 leabhraichean听听听听听 听book(s)
litir 听听听听听听听听听听听听听 litrichean听听听听 听听听听听听听听听听 letter(s)


(FAICIBH Pr貌gram 5.)


2. Ginideach iolra (genitive plural) le -ACH听听听听听听听听


Jo NicDh貌mhnaill听听 (鈥楨thel Bassin鈥)


Chaidh e a dh鈥檕bair na mhiseanaraidh am measg nan 滨霉诲丑ach.鈥澨
鈥淗e went to work as a missionary among the Jews鈥.


滨霉诲丑ach - 鈥榓 Jew鈥櫶 na h-滨霉诲丑aich - 鈥榯丑别 Jews鈥櫶
ACH听听听
am measg nan 滨霉诲丑ach - 鈥榠n the midst of the Jews, among the Jews鈥


bodach - 鈥榓n old man鈥櫶 na bodaich - 鈥榯丑别 old men鈥櫶
ACH听听听听
am measg nam bodach - 鈥榠n the midst of the old men, among the old men鈥


boireannach - 鈥榓 woman鈥櫶 na boireannaich - 鈥榯丑别 women鈥櫶
ACH听听听听
am measg nam boireannach - 鈥榠n the midst of the women, among the women鈥櫶


Albannach - 鈥榓 Scot鈥櫶 na h-Albannaich - 鈥榯丑别 Scots鈥櫶
ACH听听听听
am measg nan Albannach - 鈥榠n the midst of the Scots, among the Scots鈥


Eisimpleirean ginideach eile (le 鈥揳ch):


eachdraidh nan 滨霉诲丑ach听听听听听听听 鈥榯丑别 history of the Jews鈥
sgeulachdan nam bodach听听听听 鈥榯丑别 old men鈥檚 蝉迟辞谤颈别蝉鈥
guthan nam boireannach听听听听听 鈥榯丑别 飞辞尘别苍鈥檚 惫辞颈肠别蝉鈥
roghainn nan Albannach听听听听听听 鈥榯丑别 choice of the Scots鈥


Eisimpleirean ginideach eile (le 鈥揳ch):


eilean - 鈥榓n island鈥櫶 na h-eileanan - 鈥榯丑别 islands鈥櫶
ACH听听听
Radio nan Eilean - 鈥榯丑别 radio of the Islands鈥,听听听
Comhairle nan Eilean Siar - 鈥榯丑别 Council of the Western Isles鈥 (鈥楾he Western Isles Council鈥)听


骋脿颈诲丑别补濒 - 鈥榓 Gael鈥櫶 na G脿idheil - 鈥楪aels鈥櫶
ACH听听听
Radio nan G脿idheal - 鈥榯丑别 radio of the Gaels鈥
Gairm nan G脿idheal - 鈥楾he Call of the Gaels鈥 (pr貌iseact m貌r mun Chiad Chogadh)


solas - 鈥榓 light鈥櫶 na solais - 鈥榯丑别 lights鈥櫶
ACH听听听听
priobadh nan solas - 鈥榯丑别 flicker of the lights鈥


marbh - 鈥榓 dead person鈥櫶 na mairbh - 鈥榯丑别 dead鈥櫶
ACH听听听
L脿 nam Marbh - 鈥榯丑别 Day of the Dead鈥 (鈥楢ll Souls Day鈥, 2 Samhain)听听听听听
guth nam marbh - 鈥榯丑别 voice of the dead鈥


mac - 鈥榓 son鈥櫶 na mic - 鈥榯丑别 sons鈥櫶
ACH听听听
d矛leab nam mac - 鈥榯丑别 sons鈥 inheritance鈥

听听
(FAICIBH CUIDEACHD:听听 Beag air Bheag Sreath 2, Pr貌gram 13.)听


3. Ginideach iolra neo-dheimhinne (indefinite genitive plural): S脠IMHEACHADH (lenition)


Jo NicDh貌mhnaill听听 (鈥楨thel Bassin鈥)


Choisinn i .... grunn dhuaisean airson ce貌l.鈥澨
鈥楽he won a number of prizes for music.鈥


鈥....agus 脿s d猫idh beagan bhliadhnaichean a鈥 teagasg ce貌l鈥澨
鈥....and after a number of years teaching music鈥澨


duaisean - 鈥榩rizes鈥櫶
grunn dhuaisean - 鈥榓 number of prizes鈥 (= a few prizes)


肠脿谤补颈肠丑别补苍 - 鈥榗ars鈥櫶
pailteas ch脿谤补颈肠丑别补苍 - 鈥榓n abundance of cars鈥 ( = 鈥榩lenty cars鈥)听


pilichean - 鈥榩ills鈥櫶
botal philichean - 鈥榓 bottle of 迟补产濒别迟蝉/辫颈濒濒蝉鈥


蝉颈霉肠补谤补苍 - 鈥榮weets鈥櫶
pacaid sh颈霉肠补谤补苍 - 鈥榓 packet of sweets鈥櫶


辫谤貌驳谤补尘补苍 - 鈥榩rogrammes鈥櫶
sreath ph谤貌驳谤补尘补苍 - 鈥榓 series of programmes鈥櫶


辫脿颈辫别补谤补苍 - 鈥榩apers鈥櫶
mo chuid ph脿颈辫别补谤补苍 - 鈥榤y lot of papers鈥 (= my papers)


puingean - 鈥榩oints鈥櫶
迟貌谤谤 phuingean - 鈥榓 heap of points鈥 (= lots of points)


shaighdearan - 鈥榮oldiers鈥櫶
dithis shaighdearan - 鈥榓 twosome of soldiers鈥 (= two soldiers)


beagan bhliadhnaichean / m貌ran听 bhliadhnaichean听听
鈥榓 few years / many years鈥 (鈥榓 smallness / a muchness of years鈥)听


(FAICIBH CUIDEACHD:听听 Beag air Bheag Sreath 2, Pr貌gram 13.)听


4. AGUS I....听听 =听听 nuair a bha i....


Jo NicDh貌mhnaill听听 (鈥楨thel Bassin鈥)


鈥淐hoisinn i mar eisimpleir grunn dhuaisean airson ce貌l is i d矛reach na sgoilear aig George Watson鈥檚 Ladies College.鈥澨
鈥淪he won, for example, a number of prizes in music when she was just a pupil at George Watson鈥檚 Ladies College.鈥


Bidh aodach annasach orra 鈥檚 iad a鈥 cluich air an 脿rd-霉rlar.听听听听
鈥楾hey wear strange outfits when they鈥檙e playing on stage.鈥

Abairt na Seachdain

An t-ionnsachadh 貌g an t-ionnsachadh b貌idheach

Broadcasts

  • Sun 24 Apr 2016 21:30
  • Wed 27 Apr 2016 12:00
  • Wed 27 Apr 2016 22:00
  • Sun 1 May 2016 10:30
  • Sun 7 Aug 2016 21:30
  • Wed 10 Aug 2016 12:00
  • Wed 10 Aug 2016 22:00
  • Sun 14 Aug 2016 10:30
  • Sun 1 Aug 2021 21:30
  • Wed 4 Aug 2021 12:00
  • Wed 4 Aug 2021 22:00
  • Sun 8 Aug 2021 10:30

Podcast