Main content

An Litir Bheag 875

Litir Bheag na seachdain sa le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 875. Roddy Maclean is back with this week's short letter for G脿idhlig learners.

Available now

4 minutes

Last on

Wed 23 Feb 2022 22:55

Clip

An Litir Bheag 875

O chionn ghoirid, thug mi cunntas dhuibh air Naomh Drostan. Anns an Litir seo, tha mi airson innse dhuibh mu naomh eile. 始S e sin Naomh F矛onan.

'S e G脿idheal a bha ann am F矛onan. 'S ann 脿 脠irinn a bha e. Bha e aithnichte mar dhuine naomh nuair a bha e 貌g.聽

Chan eil e soilleir an robh F矛onan ann an Eilean 脤. Ach bha ceanglaichean ann eadar 脤 agus eilean Lindisfarne ann an Northumbria. Agus bha F矛onan ann an Lindisfarne.

Bha Aodhan, no Aidan, na easbaig ann an Lindisfarne roimhe. 始S e G脿idheal a bh鈥� ann an Aodhan cuideachd. Tha Leabhar 脵rnaighean Obar Dheathain ag innse dhuinn gun t脿inig beatha Aodhain gu ceann anns a鈥� bhliadhna sia ceud, caogad 始s a h-aon (651).

Nuair a chaochail Aodhan, chaidh F矛onan a thaghadh mar Easbaig Lindisfarne. Anns a鈥� choitheanal a thagh e, bha fir is boireannaich agus pearsaichean-eaglais. Dh鈥檕braich F矛onan am measg nan Sasannach. Bhaistich e Peada, R矛gh nan Anglach Meadhanach.聽

Chaochail e air an t-seachdamh latha deug dhen Ghearran, sia ceud, seasgad 始s a h-aon (661). 始S e a latha-f猫ille an seachdamh latha deug dhen Ghearran.

D矛reach tr矛 bliadhna an d猫idh a bh脿is, th脿inig eas-aonta anns an Eaglais gu ceann. Bha sin aig Seanadh Whitby. Bha d貌igh 霉r R貌manach ann airson ceann-latha na C脿isge obrachadh a-mach. Bha na G脿idheil, F矛onan nam measg, a鈥� leantainn leis an t-seann d貌igh. Ach dh鈥檃ontaich na pearsaichean-eaglais Sasannach gabhail ris an t-siostam 霉r.聽

Tha F矛onan a鈥� nochdadh an siud 始s an seo ann an ainmean-脿ite na h-Alba. Tha Eilean Fh矛onain, far an robh seann chill, ann an Loch Seile. Ann an Siorrachd Obar Dheathain, tha Lumphanan. Tha beachd ann gur e sin Lann Fh矛onain, no Lann F矛onain o shean.聽

Tha co-dhi霉 tr矛 脿iteachan air a bheil Cill Fh矛onain mar ainm. Tha fear dhiubh faisg air Obar Itheachan, taobh Loch Nis. Ann an Srath Narann, thathar ag r脿dh gun robh Naomh F矛onan a鈥� searmonachadh uaireigin ann an D霉n Fhlichididh. Bha 矛omhaigh dheth ann ach chaidh a sgrios an d猫idh an Ath Leasachaidh. Bha sin cha mh貌r m矛le bliadhna an d猫idh b脿s an naoimh.

The Little Letter 875

A short while ago, I gave you an account of Saint Drostan. In this Litir, I want to tell you about another saint. That is Saint Finan.

Finan was a Gael. He was from Ireland. He was recognised as a holy man when he was young.

It鈥檚 not certain if Finan was on Iona. But there were links between Iona and the island of Lindisfarne in Northumbria. And Finan was in Lindisfarne.

Aodhan, or Aidan, was a bishop in Lindisfarne previously. Aidan was also a Gael. The Aberdeen Breviary tells us that Aidan鈥檚 life came to end in the year 651.

When Aidan died, Finan was chosen as Bishop of Lindisfarne. In the congregation that chose him were men, women and church officials. Finan worked among the English. He baptised Peada, the King of the Middle Angles.

He died on the 17th of February 661. His feast-day is the 17th of February.

Just three years after his death, a disagreement in the Church came to a head. That was at the Synod of Whitby. There was a new Roman method for working out the date of Easter. The Gaels, including Finan, were continuing with the old method. But the English church officials agreed to accept the new system.

Finan appears here and there in Scottish place-names. St Finans Isle, where there was an old cell, is in Loch Shiel. In Aberdeenshire, there is Lumphanan. That鈥檚 thought by some to be Lann Fh矛onain, or Lann F矛onain in olden times.

There are at least three places called Kilfin(n)an/Killianan. One of them is near Abriachan on Loch Ness-side. In Strathnairn, it鈥檚 said that Saint Finan was at one time preaching in Dunlichity. There was an image of him there but it was destroyed following the Reformation. That was almost a hundred years after the saint鈥檚 death.

Broadcasts

  • Sun 20 Feb 2022 14:30
  • Wed 23 Feb 2022 22:55

All the letters

Tha gach Litir Bheag an seo / All the Little Letters are here.

Podcast: An Litir Bheag

The Little Letter for Gaelic Learners

An Litir Bheag air LearnGaelic

An Litir Bheag is also on LearnGaelic (with PDFs)

Podcast