21/09/2007
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 429
Duration: 05:48
Litir 429: Eachdraidh na h-Alba
Ann an ceithir cheud deug, fichead 鈥檚 a seachd (1427) dh鈥檌arr R矛gh na h-Alba, Seumas I, air na cinn-chinnidh Gh脿idhealach coinneachadh ris ann an Inbhir Nis. Bha na cinn-chinnidh a鈥 smaoineachadh gum biodh an R矛gh a鈥 cur f脿ilte orra. Ach 鈥檚 ann air a鈥 chaochladh a bha e. Chaidh na ceannardan G脿idhealach a chur an gr猫im. Chaidh feadhainn dhiubh a chur gu b脿s air a鈥 chroich. An 脿ite a bhith a鈥 ci霉ineachadh ch霉isean eadar an Riaghaltas agus na fineachan, rinn an R矛gh m貌ran na bu mhiosa iad.
B鈥 e an ceann-cinnidh a bu chumhachdaiche aig an 脿m Alasdair mac Dh貌mhnaill 鈥檌c E貌in 鈥檌c Aonghais 脪ig 鈥 ceann-cinnidh nan D貌mhnallach agus Tighearna nan Eilean. Seo na sgr矛obh Aonghas MacCoinnich mun ghnothach anns an leabhar aige Eachdraidh na h-Alba, a chaidh a chur an cl貌 ann an ochd ceud deug, seasgad 鈥檚 a seachd (1867):
鈥淏ha Aonghas Dubh MacAoidh agus Alasdair D貌mhnallach, Morair nan Eilean, agus a mh脿thair, ban-Iarla Rois, am measg na muinntir a chuireadh an l脿imh. Chuireadh iad sin uile fo dheuchainn airson am beatha, agus chaidh an fheadhainn a bu ro chiontaiche dhiubh a chur gu b脿s. Fhuair Fear nan Eilean 鈥檚 Aonghas Dubh cead an cois鈥, an d猫idh an cumail greis nam pr矛osanaich. Ach b鈥 猫iginn do dh鈥橝onghas a mhac, Niall, a thoirt seachad mar gheall air gun cumadh e an t-s矛th an d猫idh sin. Rinneadh pr矛osanach de Niall san sgeir mhara ris an abrar am Bas, far an do chumadh 脿ireamh bhliadhnachan e, 鈥檚 airson an d鈥 fhuair e an t-ainm Niall Basa MacAoidh.
鈥淒h鈥櫭╥rich Alasdair D貌mhnallach nan Eilean an ceannairc a-rithist cho luath 鈥檚 a thill an R矛gh don taobh deas. Thog e deich m矛le duine anns na h-eileanan agus ann an Ros; leis an fheachd l脿idir seo loisg agus dh鈥檉h脿saich e roinn mh貌r dhen d霉thaich, agus gu h-脿raidh fearann a鈥 Chr霉in, ris an robh fearg mh貌r aige. Agus loisg e gu l脿r baile Inbhir Nis, a bha na bhaile r矛oghail.鈥
Chuir an R矛gh arm eile ri ch猫ile agus rinn e air Loch Abar. Thr猫ig na Camshronaich agus Clann Chatain Alasdair agus bha e follaiseach dha nach b鈥 urrainn dha seasamh an aghaidh an R矛gh. Gh猫ill e agus chaidh a chur don phr矛osan ann an Tuntalla ann an Lodainn. Bha seo ann an ceithir cheud deug, fichead 鈥檚 a naoi (1429).
Ach cha robh ar-a-mach nan D貌mhnallach seachad. Chuir caraid aig Alasdair, D貌mhnall Ballach, feachd ri ch猫ile. Thachair i ri arm an R矛gh, a bha fo smachd Iarla Mh脿rr is Iarla Ghallaibh, ann an Inbhir L貌chaidh as t-Sultain ceithir cheud deug, trithead 鈥檚 a h-aon (1431). Thug na D貌mhnallaich buaidh.
Bidh cuimhne agaibh anns an d脿n 鈥橲 Math an C貌caire an t-Acras gun do mhol Iarla Mh脿rr fear 脫 Birein a thug cuid-oidhche dha ann an Loch Abar 鈥 agus gun do chuir e f脿ilte mh貌r air anns a鈥 chaisteal aige ann an Cionn Droma ann an Siorrachd Obar Dheathain. Uill, ma chuir, cha robh ach ceithir bliadhna aige airson sin, oir chaochail e ann an ceithir cheud deug, trithead 鈥檚 a c貌ig (1435).
Anns an leabhar Inverness and the MacDonalds, tha Evan Barron ag innse dhuinn gun do chaochail an t-iarla anns a鈥 bhliadhna sin ann an Inbhir Nis. 鈥橲 d貌cha gun deach f脿ilte a chur air 脫 Birein ann an Inbhir Nis, seach Cionn Droma. Chan eil fhios a鈥檓 mu dheidhinn sin. Ach tha Barron ag r脿dh gun deach an t-iarla a thiodhlacadh ann an Cladh nam Manach anns a鈥 bhaile ceithir bliadhna 脿s d猫idh dha fuarag e貌rna a ghabhail a-mach 脿s a鈥 bhr貌ig aige fh猫in, agus an t-acras air.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.