18/08/2006
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 372
Duration: 05:40
Litir 372: Gr脿mar D霉bailt: Beurla is G脿idhlig
Tha leabhar iongantach air mo bheulaibh an-dr脿sta. Uill, chan eil sin buileach f矛or. Tha e rim thaobh. Oir tha sg脿ilean a鈥 choimpiutair air mo bheulaibh. Ach tha am buadhair a chleachd mi mun leabhar ceart 鈥 oir tha e iongantach. Gu m矛-fhortanach, chan ann leamsa a tha e. Tha e le caraid dhomh, agus tha e agam d矛reach air iasad.
鈥橲 e an tiotal a th鈥 air Gr脿mar D霉bailt: Beurla is G脿idhlig, anns a bheil St猫idhean na D脿 Chainnt M矛nichte gu Soilleir. Ann am Beurla: A Double Grammar of English and Gaelic, in which the Principles of Both Languages are Clearly Explained. B鈥 e an t-霉ghdar Iain Foirbeis, Maighstir-sgoile Chille Chuimein. Chaidh fhoillseachadh ann an ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a tr矛 (1843) agus chosg e ceithir tastain.
Tha fhios nach d猫anadh cuid g脿irdeachas mu sheann leabhar gr脿mair a bhith aca! Ach tha mi fh矛n rudeigin measail air gr脿mar, feumaidh mi aideachadh. Anns an Ro-r脿dh aige, tha Iain Foirbeis ag ainmeachadh briathran sgoilear G脿idhlig: 鈥淢ar as e貌laiche a chinneas sibh air maise, air milsead agus snasmhorachd na G脿idhlig, 鈥檚 ann as taitniche a bhitheas i leibh.鈥 Agus faodar maise, milsead is snasmhorachd fhaicinn tro bhith a鈥 sgr霉dadh a鈥 ch脿nain fh猫in. Ch矛 daoine b貌idhchead ann an coille. Ach chithear cuideachd b貌idhchead anns na lusan a tha a鈥 d猫anamh coille is mar a tha iad suidhichte c貌mhla.
Bidh daoine a鈥 gearain uaireannan mu na h-atharrachaidhean a th脿inig air a鈥 Gh脿idhlig anns a鈥 cheud gu leth bliadhna a chaidh seachad. Ach, bho bhith a鈥 leughadh a鈥 Ghr脿mair Dh霉bailt, tha e follaiseach gu bheil m貌ran ann nach do dh鈥檃tharraich. Bha ainmear aige airson noun, buadhar airson adjective and gniomhar airson verb 鈥 an 矛re mhath mar a th鈥 againn an-diugh. Air an l脿imh eile, seo faclan a bh鈥 aig Foirbeis: cubadh, an 脿ite litreachadh, airson spelling, pungar, an 脿ite alt, airson article agus car, an 脿ite tuiseal, airson case.
Sin am briathrachas, no beagan dheth. Ach d猫 mu dheidhinn nan riaghailtean gr脿mair? A bheil iad sin air atharrachadh? Uill, 猫istibh ri seo. Thug Foirbeis eisimpleirean de 鈥渕h矛-chleachdadh鈥 an roimheir air. Sgr矛obh e gu bheil Tha e air p貌sadh a鈥 ciallachadh he is at or on a marriage, or present at the ceremony. Ma tha thu a鈥 ciallachadh he has married bu ch貌ir dhut a r脿dh, no a sgr矛obhadh, Tha e iar p貌sadh. Bha iar a鈥 ciallachadh 鈥渁fter鈥 鈥 mar a tha e a鈥 ciallachadh ann am west. Tha an taobh an iar air c霉laibh duine a bhios a鈥 coimhead a dh鈥檌onnsaigh na h-脿ird an ear, far an 猫irich a鈥 ghrian.
Thug Foirbeis eisimpleir eile: Bha Seumas air trusadh nan caorach 鈥 James was at the gathering of the sheep. Agus Bha Seumas iar trusadh nan caorach 鈥 James had gathered the sheep. Nise, tha a h-uile c脿il a tha sin air atharrachadh. Tha iar air a dhol 脿 bith anns an t-seagh sin. 鈥橲 e air a chanas daoine anns a h-uile suidheachadh sin an-diugh.
Is toigh leam an earrann bheag dhen leabhar anns a bheil liosta de chlisgearan. 鈥橲 e clisgear, a r猫ir Foirbeis, 鈥渇acal a nochdas mothachadh geur no gluasad grad na h-inntinn鈥. Rudan mar bi falbh!, mo thruaighe! agus puth! Agus 鈥 d脿 abairt dhuibh airson an Litir a thoirt gu cr矛ch: airson alas, alas! 鈥 och is ochan nan och 猫ire! Agus dhaibhsan a tha m矛-riaraichte lem beatha: a shaoghail bhreugaich, bu tu 鈥檔 carraiche!
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach
Gn脿thsan-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.