Capel Ebenezer, y Ff么r, Pwllheli: Dagrau mam wrth i'w mab ymrestru
Yn ysgoldy Capel Ebenezer y cychwynnodd taith Griffith Jones i'r Somme, ac i'w farwolaeth
Beryl Harris sy鈥檔 dweud hanes torcalonnus ei nain yn erfyn ar ei mab hynaf, Griffith Jones, ewythr Beryl, i beidio ymuno 芒鈥檙 fyddin wrth iddo dorri ei enw yn y llyfr ymrestru mewn cyfarfod recriwtio yn ysgoldy Capel Ebenezer, y Ff么r, yn 1914.
Cafodd Griffith ei ladd yn y cyrch enwog ar Goed Mametz yn 1916 鈥� un o frwydrau鈥檙 Somme a laddodd nifer fawr o Gymry鈥檙 38th Welsh Division.
Roedd Griffith a chwech arall wedi eu hysbydoli i ymuno yn y fan 芒'r lle wedi i'r Parchedig John Williams siarad yn y cyfarfod. Yn 么l hanes y teulu fe gafodd mam Griffith orchymyn gan y gweinidog i fod ddistaw a gadael i'w mab wneud ei benderfyniad ei hun tra roedd hi'n ymbil arno drwy ei dagrau.
Yn 么l Beryl Harris, ni aeth ei nain, mam Griffith, ar gyfyl capel wedi hynny.
Roedd John Williams yn weinidog dylanwadol oedd yn un o arweinwyr ymgyrch Lloyd George i recriwtio bechgyn Cymru i鈥檙 fyddin.
Mae鈥檙 stori yma yn cael ei dweud yn y llyfr 鈥楨pil Gwiberod yr Iwnion Jac鈥� gan Geraint Jones hefyd, un arall o deulu Griffith Jones.
Mae鈥檔 dweud: 鈥淎r fwrdd y cymun fe daenwyd lliain gwyn, yn arwydd sacramentaidd o gysegredigrwydd y weithred o listio. Gerllaw, a鈥檌 phwys ar ganllaw y s锚t fawr, erfyniai Nain druan, yn ei dagrau, ar i鈥檞 mab beidio 芒 thorri ei enw ar y Llyfr Listio. 鈥楶aid 芒 mynd, Guto bach, mi lladdan nhw di鈥�. Arthiodd y duwiol Frynsiencyn arni i gau ei cheg, a pheidio 芒 busnesu 鈥� Yno yng ng诺ydd y Porthmon, y torrodd f鈥檈wyrth ei enw, ei ddedfryd marwolaeth ei hun.鈥�
Lleoliad: Capel Ebenezer, Y Ff么r, Pwllheli, Gwynedd, LL53 6UP
Llun: Darn o bapur Y Genedl Gymreig ar 6 Hydref 1914 drwy wefan 'Papurau Newydd Ar-lein' y Llyfrgell Genedlaethol; Griffith Jones drwy garedigrwydd Casgliad y Werin a Chapel Ebenezer, cyn iddo gael ei ddymchwel, gyda diolch i Alun Williams, y Ff么r ac ysgrifenyddes y capel presennol.
