Â鶹¹ÙÍøÊ×Ò³Èë¿Ú

Roedd adleisiau o araith "afonydd o waed" Enoch Powell 50 mlynedd yn ôl i'w clywed yng Nghymru yn ystod refferendwm yr UE, yn ôl un gwleidydd blaenllaw o'r blaid Lafur.

Dywedodd cyn-AS Castell-nedd, Peter Hain ei fod wedi clywed pobl yng nghymoedd y de yn dweud eu bod yn "ddieithriaid yn eu gwlad eu hunain" cyn y bleidlais.

Cafodd Powell ei ddiswyddo o gabinet cysgodol Edward Heath am ei araith yn erbyn mewnfudo yn 1968.

Roedd yr Arglwydd Hain yn siarad â Â鶹¹ÙÍøÊ×Ò³Èë¿Ú Radio Wales yr wythnos hon ar drothwy hanner can mlynedd ers yr araith.

'Yn amlwg yn hiliol'

Fe fu Powell yn siarad gydag aelodau o'r blaid Geidwadol yn Birmingham, a hynny cyn ail ddarlleniad y Bil Cysylltiadau Hiliol.

Roedd y ddeddfwriaeth yn ei gwneud hi'n anghyfreithlon gwrthod tai, swyddi neu wasanaethau cyhoeddus i berson ar sail eu cefndir ethnig.

Fe wnaeth Powell gyfeirio at sylwadau yr oedd wedi eu clywed gan etholwyr yn Wolverhampton, gan gynnwys "mewn 15 neu 20 mlynedd bydd gan y dyn du law'r chwip dros y dyn gwyn".

Gorffennodd ei araith gyda dyfyniad o gerdd Virgil, yr Aeneid, oedd yn darogan rhyfel cartref yn Rhufain gyda'r "Afon Tiber yn trochi â gwaed".

Dywedodd Mr Hain, oedd yn ymgyrchydd blaenllaw yn erbyn apartheid, wrth raglen Sunday Supplement fod yr araith "yn amlwg yn hiliol".

"Beth wnaeth fy nharo i wrth ei hailddarllen, a meddwl yn ôl i sut ro'n i'n teimlo ar y pryd, oedd sut mae ysbryd Enoch Powell yn dal i daflu cysgod dros wleidyddiaeth Prydain mewn ffordd," meddai cyn-Ysgrifennydd Cymru.

"A dweud y gwir, yn ystod yr ymgyrch Brexit roeddwn i'n curo drysau yng nghymoedd de Cymru, dyna lle nes i ganolbwyntio arno yn y refferendwm achos ro'n i'n gwybod os oedden ni am ennill yng Nghymru byddai'n rhaid ennill yn y cymoedd a'r cadarnleoedd Llafur, ardaloedd yr hen byllau glo.

"Ac roedd fel petai adlais o araith Powell yn dod oddi ar y stepen ddrws.

"Fe wnaeth e ddefnyddio'r frawddeg 'rydyn ni'n troi'n ddieithriaid yn ein gwlad ein hunain' neu 'mae pobl yn troi'n ddieithriaid yn eu gwlad eu hunain' - a dyna'r un math o deimlad oedd yn dod drosodd ar y stepen ddrws.

"Dwi ddim yn dweud mai dyna'r unig beth oedd yn gyrru Brexit, ond fe wnaeth e fy nharo i pan dwi'n dweud fod ei ysbryd wedi taflu cysgod dros wleidyddiaeth Prydain ac wedi gwneud ers degawdau - roedd lot o'r un teimladau."

Bydd Sunday Supplement yn cael ei darlledu ar Â鶹¹ÙÍøÊ×Ò³Èë¿Ú Radio Wales am 08:00 ddydd Sul 15 Ebrill, a bydd modd gwrando yn ôl ar Â鶹¹ÙÍøÊ×Ò³Èë¿Ú iPlayer.