Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain.

5 minutes

Last on

Sat 9 Feb 2008 10:55

Clip

Litir 449: An Sguabag Bhealaidh

Tha mi air bruidhinn mu thr脿th anns an Litir mun sp貌rs gheamraidh 鈥� cr貌ladh no curling, mar eisimpleir ann an Litrichean ceud, ceathrad 鈥檚 a tr矛 (143) agus d脿 cheud, ceathrad 鈥檚 a c貌ig (245). Bha e car duilich dhomh, ge-t脿, nach robh mi air m貌ran a lorg ann an sgr矛obhadh ann an G脿idhlig mu dheidhinn na sp貌rs sin.

Bha mi anns an leabharlann an latha eile agus lorg mi leabhar, a chaidh fhoillseachadh anns an naoidheamh linn deug, anns an robh 貌ran G脿idhlig mu dheidhinn cr貌ladh. 鈥橲 mi a bha toilichte! Tha briathrachas anns an 貌ran a tha luachmhor, gu h-脿raidh ma tha sinn gu bhith a鈥� d猫anamh ceangal 脿s 霉r eadar an sp貌rs agus an c脿nan.

鈥橲 e tiotal an 貌rain An Sguabag Bhealaidh 鈥� the broom brush. Mura h-eil sibh e貌lach air cr貌ladh, bithear a鈥� tilgeil chlachan m貌ra troma air deigh. Bidh feadhainn a鈥� sguabadh na deighe air thoiseach air a鈥� chloich. Tha sin a鈥� leaghadh na deighe agus bidh a鈥� chlach a鈥� dol nas fhaide. Mar sin, tha an sguabadh gu math cudromach mar ph脿irt dhen gh猫am. Agus air latha fuar geamhraidh, gu h-脿raidh a-muigh air loch re貌ite, 鈥檚 e sguabadh d貌igh mhath airson a bhith a鈥� cumail bl脿th! Bhathar a鈥� cleachdadh bealaidh airson an sguabag a dh猫anamh, ged a bha seileach air a chleachdadh bho 脿m gu 脿m cuideachd.

鈥橲 e am fear a sgr矛obh an t-貌ran P貌l Camshron 脿 Bl脿r Athall no, mar a chanadh iad san 脿m ud, Bl脿r an Athall. Rugadh P貌l ann an ochd ceud deug, ceathrad 鈥檚 a h-aon (1841). Bha Di霉can Athall am measg nan uaislean a bhrosnaich cr貌ladh. Agus bha na daoine cumanta anns an sg矛re sin fhathast gu math G脿idhealach anns an naoidheamh linn deug.

Tha a鈥� chiad rann a鈥� dol mar seo: Ged thig oirnne reoth鈥� 鈥檚 gailleann/Chuireas gr貌igeanaich don teallach/Th猫id na cr貌laich mach le farum/Chun a鈥� chath bu dual dhaibh.

鈥橲 e cr貌lach cluicheadair cr貌laidh. Sin rud 霉r dhomh. Chan fhaca mi am facal sin ann am faclair sam bith. Bha an Camshronach dhen bheachd gur e gaisgich a bh鈥� anns na cr貌laich. Th猫id na cr貌laich mach le faram, sgr矛obh e, nuair a tha daoine nach eil cho treun 鈥� na gr貌igeanaich 鈥� air an t脿ladh le teas an teine no an teallaich.

Seo an d脿rna rann: Gur e an cr貌ladh gaol nam bairean/Bheireas c脿il 鈥檚 ce貌l is carthan/Sl脿inte cr猫 is spioraid aigne/Nach bi lag no truaillte.

Tha an t-霉ghdar gun teagamh a鈥� moladh a鈥� gh猫am! Agus tha e a鈥� leantainn le sin anns an ath rann: Thig an t-aoghair, thig am baran/Thig an t-aosta, thig an gallan/Dh鈥檌onnsaigh 猫ire ghlas na carraid/鈥橳hogas tlachd mun cuairt dhith.

鈥橲 ann anns a鈥� cheathramh rann a tha sinn a鈥� faighinn tuilleadh dhen bhriathrachas co-cheangailte ri cr貌ladh:

鈥淪矛os am bacan,鈥� cluinn an sgiobair/ 鈥淪e貌l dhomh clach ri taobh na bioraid.鈥�/ Siud air falbh, an 猫iteag bhinneach/ 鈥橲 i air chrith na gluasad.

Tha mi a鈥� d猫anamh dheth gu bheil bacan a鈥� ciallachadh hack 鈥� an rud a tha ceangailte ris an deigh air an cur cr貌lach a chas mus tilg e clach. Tha se貌l dhomh clach ri taobh na bioraid a鈥� ciallachadh 鈥渁im a stone beside the stick鈥� 鈥� bioraid no bioran a bh鈥� air a stobadh anns an deigh airson sealltainn do na cr貌laich c脿鈥� robh an tee. 鈥橲 i a鈥� chloich as fhaisge air an tee a bhuannaicheas an g猫am. Gu m矛-fhortanach cha do lorg mi a鈥� Gh脿idhlig air tee fhathast.

Agus an 猫iteag bhinneach? M矛nichidh mi sin an ath-sheachdain.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: cr貌ladh: curling; briathrachas: vocabulary; luachmhor: valuable; re貌ite: frozen; seileach: willow.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: sp貌rs gheamraidh: winter sport; bha e car duilich dhomh: it was a bit of a pity for me; nach robh mi air m貌ran a lorg ann an sgr矛obhadh: that I hadn鈥檛 found much in written form; anns an naoidheamh linn deug: in the 19th Century; ceangal 脿s 霉r: a new link; bithear a鈥� tilgeil chlachan m貌ra troma air deigh: big heavy stones are thrown on ice; a鈥� sguabadh na deighe: sweeping the ice; air thoiseach air a鈥� chloich: ahead of the stone; a鈥� leaghadh na deighe: melting the ice; bhathar a鈥� cleachdadh bealaidh: broom [the plant] was used; P貌l Camshron 脿 Bl脿r Athall: Paul Cameron from Blair Atholl; bha Di霉can Athall am measg nan uaislean a bhrosnaich cr貌ladh: the Dukes of Atholl were among the gentry who encouraged curling; ged [a] thig oirnne reoth[adh] 鈥檚 gailleann: though freeze and storm should come upon us; [a] chuireas gr貌igeanaich don teallach: that puts no-hopers to the fireplace; chun a鈥� chath bu dual dhaibh: to the contest as was their custom; gur e an cr貌ladh gaol nam baran: curling is beloved of the barons [ie gentry]; [a] bheireas c脿il 鈥檚 ce貌l is carthan: which brings strength and music and charity; sl脿inte cr猫: health of body: spiorad aigne nach bi lag no truaillte: a spirit which is not weak or sullied; thig an t-aoghair: the farm servant[s] come[s]; thig an t-aosta, thig an gallan: the elderly come, the young men come [singular forms are used in the song]; [a] dh鈥檌onnsaigh 猫ire ghlas na carraid: towards the grey ice of the conflict; [a] thogas tlachd mun cuairt dhith: which causes pleasure all around; siud air falbh, an 猫iteag bhinneach: there she goes [away], the apex stone: air chrith na gluasad: vibrating as she moves; 鈥檚 i a鈥� chloich as fhaisge air X a bhuannaicheas: it鈥檚 the stone closest to X that wins.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Th猫id na cr貌laich mach le faram: the curlers go out [on the聽ice] with a great noise, commotion.
* Tha 鈥淟itir do Luchd-ionnsachaidh鈥� air a maoineachadh le Seirbheis nam MeadhananG脿idhlig.

Puing-ch脿nain na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Th猫id na cr貌laich mach le faram: the curlers go out [on the ice] with a great noise, commotion.

Broadcasts

  • Fri 8 Feb 2008 11:55
  • Sat 9 Feb 2008 10:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast