Main content

Episode 7

Episode 7 of 10

John Urquhart guides learners through the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig. Gach seachdain, tre貌raichaidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Ann am pr貌gram na seachdain sa, tha Iain a' c貌mhradh ris an neach-ionnsachaidh Des Scholes agus a' cluinntinn mu a roghainnean ci霉il. Cuideachd sa phr貌gram, bidh an t-Ollamh Michel Byrne an seo le Oisean a' Ghr脿mair agus cluinnear an seachdamh earrann den sgeulachd ghoirid againn, An Claigeann aig Damien Hirst le Maoilios Caimbeul.

Presenter John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings. This week, John meets Gaelic learner Des Scholes, grammar help is on hand from Dr Michel Byrne of Glasgow University and 麻豆官网首页入口 archive material is used to illustrate some of the complexities of the language. Listeners can also enjoy the seventh part of the serialised short story, An Claigeann aig Damien Hirst by Maoilios Caimbeul.

Available now

54 minutes

Last on

Sun 6 Jun 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh: Smuain na Maidne

D貌mhnall Uilleam MacIlleMhoire


顿貌尘丑苍补濒濒:
An-diugh mar gach madainn eile, bu mhath leamsa tionndadh gu seanfhacal a bha tric is minic air a chleachdadh nam 猫irigh suas, agus is e sin: 鈥淎n rud a thig leis a鈥 ghaoith, falbhaidh e leis an uisge鈥.


鈥橲 d貌cha nam 貌ige nach robh mi buileach a鈥 greimeachadh air br矛gh na h-abairt, ach bha mi e貌lach gu le貌r air an d脿 eileamaid ris am bheil i a鈥 buntainn. Cha shaoil mise gu bheil duine sam bith a chaidh a thogail anns na h-Eileanan an Iar nach eil mion-e貌lach air gaoth agus uisge. Ge-t脿, is e cuspair na sge貌il seo, an rud a tha a鈥 tighinn agus ri falbh. Agus is e a鈥 cheist, ciod e an rud?


Uill, nam bheachd fh矛n, cha mh貌r nach fhaodadh tu r脿dh gu bheil seo a鈥 bualadh air m貌ran dha na tha ri fhaotainn anns an t-saoghal mh貌r. Nach ann mar sin a tha an saoghal anns a bheil sinn be貌? An c脿r gleansach, 脿lainn a bha cho br猫agha nuair a th脿inig e an toiseach chun a gheata, an-diugh na chnap meirg air nach toir sinn an d脿rna s霉il. An t-seacaid a chuireadh tu uaireigin ort gu sr脿idean a鈥 bhaile-mh貌ir an-diugh mar luideag bhrocach nach t猫id mu do dhruim ach airson g脿irnealaireachd neo obair peantaidh.


Eadhon nas dl霉ithe ri br矛gh an t-seanfhachail, tha na rudan a thig gun d霉il riutha, agus mus seall thu riut fh猫in tha iad air falbh neo air an cosg. Chan eil fi霉 nach eil cuid den mhuinntir sin a ghr脿dhaich sinn nar n-猫irigh suas air falbh, cha mh貌r gun fhiost鈥. C貌 againn a tha ag iarraidh, 鈥淐han e seo baile a mhaireas鈥, a chluinntinn? Tha l脿n fhios againn air agus faireachdainn.

Tar-sgr矛obhadh: Leugh Mi

Shona NicEanruig


Anna: Tha sibh air iarraidh air an duine eile leabhar a leughadh. An leabhar a dh鈥檌arr thusa air Iain Tormod a leughadh, 鈥檚 e leabhar a mhol do mh脿thair dhut fh猫in bho chionn fhada a bh鈥 ann.


Shona: 鈥橲 e. Seo an leabhar. Leabhar a tha gu math beag, The Prime of Miss Jean Brodie le Dame Muriel Spark. Ged a tha an leabhar seo beag agus tana, 鈥檚 e leabhar cho cumhachdach 鈥檚 a th鈥 ann tha mi fh猫in a鈥 smaoineachadh.


Anna: Carson?


Shona: T貌rr dhiofar adhbharan. Tha e 猫ibhinn, tha e gu math t霉rsach. Tha t貌rr co-cheangailte ri rudan a tha gu math dorcha, cuspairean 鈥檚 d貌cha a tha gu math dorcha. Ach, saidhg-e貌las, ach cuideachd co-ionannachd agus c脿irdean agus .....


Anna: D矛lseachd?


Shona: D矛lseachd, agus tr猫igsinn. Sin tha mi a鈥 smaoineachadh, na pr矛omh chuspairean agus mar a tha an t-霉ghdar a tha seo a鈥 fuaigheal a h-uile c脿il a tha sin c貌mhla ann an leabhar cho goirid. Tha mi a鈥 smaoineachdadh g'eil e d矛reach air leth.


Anna: Anns an aithghearrachd, innis dhuinn d猫 tha tachairt. C貌 Miss Jean Brodie, gun fhios nach eil cudeigin a-muigh an sin nach eil e貌lach air an sgeulachd.

Shona: Na truaghain, ach cluinnidh iad a-nist鈥! Tha Miss Brodie a鈥 teagasg ann an sgoil Marcia Blaine do nigheanan a-mh脿in. Tha sianar a tha i a鈥 taghadh mar seat dhi fh猫in, sianar nighean aig aois deich bliadhna. Agus, tha an leabhar a鈥 sealltainn dhuinn mar a tha an tidsear a tha sin air buaidh a thoirt air na h-igheanan suas, uill, nuair a dh鈥檉h脿gas iad an sgoil aig seachd deug, ach dh鈥檉haoideamaid a r脿dh fad am beatha.

Tar-sgr矛obhadh: An Claigeann aig Damien Hirst

An oidhche sin, bha a h-uile c脿il air a chur air d貌igh aige. Bha na ge脿ird-fhaire aige a-muigh leis na coin gun sgur a鈥 dol timcheall an taighe mar a bhiodh iad a h-uile latha dhen bhliadhna. Ach a-nochd bha barrachd dhiubh ann agus chaidh a r脿dh riutha a bhith gu h-脿raidh furachail. Th脿inig a鈥 bhan leis a鈥 chlaigeann gu doras-aghaidh an taighe ann an Cranleigh aig deich uairean agus ghi霉lain na ge脿ird an claigeann a-staigh dhan t-se貌mar a b鈥 fhe脿rr leis, se貌mar-suidhe m貌r, br猫agha, le dealbhan ainmeil air na ballachan le Millet, Picasso agus Francis Bacon. Ann am meadhan an t-se貌mair bha b貌rd m貌r, eireachdail, mahogany. Agus ann am meadhan a鈥 bh霉ird, bha cuisean dearg. Chaidh an claigeann de脿lrach a chur gu faiceallach air a鈥 chuisean agus dh鈥檉halbh na ge脿ird.


Ghlas e na dorsan. Bha e leis fh猫in leis a鈥 chlaigeann. Dh貌irt e drama uisge-beatha dha fh猫in agus shuidh e s矛os aig ceann a鈥 bh霉ird a ghabhail beachd air an d猫ideag mh矛orbhaileach a bha e air a cheannach. Esan, Slim, nach e bha air faighinn air adhart o bha e na ph脿iste bochd ann an Durham. Dh猫anadh an claigeann seo ainmeil e. Jon Fairly, an duine leis an robh an claigeann aig Damien Hirst.


Shuidh e a鈥 coimhead air a鈥 chlaiginn, mar a bha e air a dh猫anamh. Na daoimeanan air an seatadh cho faiceallach agus cho mionaideach anns a鈥 mheatailt, na m矛ltean dhiubh agus an daoimean m貌r sgoinneil ann am meadhan a鈥 mhaoil. Ach 鈥檚 e bu mhotha a dhr霉idh air, na fiaclan, iad cho geal agus sl脿n agus be貌 a鈥 coimhead, am beul fosgailte, a鈥 g脿ireachdainn ris. Na c霉lagan cho m貌r agus deiseil airson biadh a chagnadh; na cl脿r-fhiaclan deiseil gus fe貌il a reubadh. Cha robh be脿rn no cosg annta le cus bleith. Feumaidh gur ann le duine 貌g a bha iad air a bhith.


Agus bha an claigeann sl脿n cho toilichte a鈥 coimhead, samhla soilleir, aotrom a鈥 magadh a鈥 bh脿is. Agus smaoinich maighstir a鈥 chlaiginn cho fortanach 鈥檚 a bha e gur e esan a fhuair an claigeann seo, gur ann leis fh猫in a bhiodh e gu br脿th tuilleadh. Saoil c貌 leis a bha na fiaclan; saoil d猫 am biadh a bhiodh iad ag ithe? smaoinich e. D猫 bhiodh an anail a bhiodh a鈥 tighinn eatorra ag r脿dh?


鈥淔eumaidh tu mo thiodhlachadh.鈥 Th脿inig an guth gun rabhadh sam bith mar gum biodh a-mach 脿s an 猫adhar timcheall air.

Abairt na Seachdain

Smaoinich gu math an toiseach, d猫andar an uair sin.

Oisean a鈥 Ghr脿mair 7: Notaichean

1. S霉il air ais (Faic BEAG AIR BHEAG 3, Pr貌gram 6):听听


AIR d猫anamh听听听听 (鈥榟ave/had done鈥, perfect tenses)


鈥楲eugh an Leabhar鈥:听


Tha sibh air iarraidh air an duine eile leabhar a leughadh.鈥澨
鈥渊辞耻 have asked the other person to read a book.鈥澨
鈥淎gus tha an leabhar a鈥 sealltainn dhuinn mar a tha an tidsear a tha sin* air buaidh a thoirt air na h-igheanan鈥︹澨
鈥淎nd the book shows us how that teacher has exerted an influence over the girls鈥︹澨
(*听 an tidsear a tha sin听 =听 an tidsear sin)


鈥揂S听 (teachdail/future)


鈥楲eugh an Leabhar鈥:听


鈥...mar a tha an tidsear a tha sin air buaidh a thoirt air na h-igheanan suas [gu], uill, nuair a dh鈥檉h脿gas iad an sgoil aig seachd deug.鈥澨听听听
鈥...how that teacher has exerted an influence over the girls up to, well, when they leave school at seventeen.鈥


鈥楽muain na Maidne鈥:


Chan e seo baile a mhaireas.鈥澨 鈥淭his [life] is not a city that lasts.鈥


2. Tha e AIR A CHLEACHDADH听听 (鈥業t is used鈥)


Faic cuideachd: BEAG AIR BHEAG Sreath 2, Pr貌gram 6.


Smuain na Maidne:


鈥淏u mhath leamsa tionndadh gu seanfhacal a bha tric is minic air a chleachdadh nam 猫irigh suas.鈥澨
鈥淚 would like to turn to a proverb that was often and frequently used when I was growing up.鈥澨
鈥淢us seall thu riut fh猫in, tha iad air falbh no air an cosg.鈥澨
鈥淏efore you look to yourself [Before you notice], they鈥檙e gone or spent.鈥澨


Bha mi air mo chleachdadh.听 鈥業 was used.鈥櫶 [鈥I was on my 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha thu air do chleachdadh.听 鈥榊ou were used.鈥櫶 [鈥You were on your 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha e air a chleachdadh.听 鈥楬e / It (masc.) was used.鈥櫶 [鈥He was on his 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha i air a cleachdadh.听 鈥楽he / It (fem.) was used.鈥櫶 [鈥She was on her 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha sinn air ar cleachdadh.听 鈥榃e were used.鈥櫶 [鈥We were on our 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha sibh air ur cleachdadh.听 鈥榊ou (pl.) were used.鈥櫶 [鈥You were on your 耻蝉颈苍驳鈥橾听
Bha iad air an cleachdadh.听 鈥楾hey were used.鈥櫶 [鈥They were on their 耻蝉颈苍驳鈥橾


Bha an seanfhacal air a chleachdadh.听
鈥楾he proverb was used.鈥櫶 [鈥榳as on its 耻蝉颈苍驳鈥橾
Bha seanfhaclan air an cleachdadh.
鈥楶roverbs were used.鈥櫶 [鈥榳ere on their 耻蝉颈苍驳鈥橾


Bha an t-airgead air a chosg.听
鈥楾he money was spent.鈥櫶 [鈥榳as on its 蝉辫别苍诲颈苍驳鈥橾
Tha na rudan sin air an cosg.
鈥楾hose things are spent/used up.鈥櫶 [鈥榓re on their spending/using up鈥橾


Tha an c貌ta seo air a dh猫anamh airson droch th矛de.听
鈥楾his coat is made for bad weather.鈥櫶 [鈥榠s on its 尘补办颈苍驳鈥橾
Tha na botannan seo air an d猫anamh airson coiseachd.听
鈥楾hese boots are made for walking.鈥櫶 [鈥榓re on their 尘补办颈苍驳鈥橾


Tha an geama seo air a chluich le co-dhi霉 d脿 sgioba.听听听听
鈥楾his game is played with at least two teams.鈥櫶 [鈥榠s on its 辫濒补测颈苍驳鈥橾
Bha na fuinn air an cluich ro luath.听听听听
鈥楾he tunes were played too quickly.鈥 [鈥榳ere on their 辫濒补测颈苍驳鈥橾


Tha an t-貌ran seo air a sheinn le iomadach duine.听
鈥楾his song is sung by many people.鈥櫶 [鈥榠s on its 蝉颈苍驳颈苍驳鈥橾
Chan eil na h-貌rain seo air an seinn no air an cluinntinn gu tric.听
鈥楾hese songs aren鈥檛 sung or heard often.鈥櫶 [鈥榓ren鈥檛 on their singing / their 丑别补谤颈苍驳鈥橾


Chan eil an taigh air a thogail fhathast.听
鈥楾he house isn鈥檛 built yet.鈥櫶 [鈥榠sn鈥檛 on its 产耻颈濒诲颈苍驳/谤补颈蝉颈苍驳鈥橾
Bha na taighean air an togail an-uiridh.听
鈥楾he houses were built last year.鈥櫶 [鈥榳ere on their 产耻颈濒诲颈苍驳/谤补颈蝉颈苍驳鈥橾


Bha a鈥 phuing seo air a togail mar-th脿 ann an Sreath a Dh脿.听
鈥楾his point was raised already in Series Two.鈥櫶 [鈥榳as on her 谤补颈蝉颈苍驳鈥橾
An robh na puingean seo uile air an togail mar-th脿?听
Were all those points raised before?鈥櫶 [鈥榳ere they on their 谤补颈蝉颈苍驳鈥橾听

Broadcasts

  • Sun 29 Nov 2015 21:28
  • Wed 2 Dec 2015 12:00
  • Wed 2 Dec 2015 22:00
  • Sun 6 Dec 2015 10:30
  • Sun 21 Feb 2016 21:30
  • Wed 24 Feb 2016 12:00
  • Wed 24 Feb 2016 22:00
  • Sun 28 Feb 2016 10:31
  • Sun 30 May 2021 21:30
  • Wed 2 Jun 2021 12:00
  • Wed 2 Jun 2021 22:00
  • Sun 6 Jun 2021 10:30

Podcast