19/11/2004
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 281
Duration: 05:34
Litir 281: F猫ill-M脿rtainn
Tha F猫ill-M脿rtainn d矛reach air a dhol seachad airson bliadhna eile. Chan eil fhios agam a bheil F猫ill-M脿rtainn a鈥 ciallachadh m貌ran dhuibh. Dhomhsa tha i tlachdmhor, oir bidh f猫is sgeulachdan ann aig an 脿m seo a h-uile bliadhna ann an Siorrachd Rois, le sgeulaichean matha ann bho air feadh Alba agus eadhon bho dh霉thchannan eile.
Ach do chroitearan na h-Alba, anns an naoidheamh linn deug, cha robh F猫ill-M脿rtainn tlachdmhor idir. B鈥 e sin an t-脿m as t-fhoghar nuair a bha aca ri m脿l a ph脿igheadh. Anns na ceithir ficheadan dhen linn sin, bha am m脿l aig 矛re mh矛-reusanta aig 脿m nuair a bha daoine bochd, agus nuair a bha cuid de dh鈥檜achdarain air fearann a thoirt air falbh bho chroitearan. Cha robh c貌raichean aig croitearan fon lagh, agus bha iad feargach.
Mun 脿m sa, ann am meadhan na Samhna, o chionn sia fichead bliadhna, nochd b脿ta-sm霉id aig Mac a鈥 Bhriuthainn far costa an Eilein Sgitheanaich. Mar bu trice, cha bhiodh sin annasach. Ach an turas seo, bha e annasach, oir bha am b脿ta ann airson 鈥檚 gum biodh 脿iteachan-fuirich ann do chuid a bha a鈥 tadhal air an eilean.
Bidh sibh mothachail gu bheil gainnead de dh鈥櫭爄teachan-fuirich na trioblaid aig 脿m a鈥 Mh貌id N脿iseanta, mar eisimpleir ann an Le貌dhas. 鈥橲 e aon fhuasgladh b脿ta m貌r a thoirt ann, anns a bheil se貌mraichean-cadail. Ach cha robh m貌d anns an Eilean Sgitheanach as t-fhoghar ochd ceud deug, ochdad 鈥檚 a ceithir (1884).
Bha b脿ta Mhic a鈥 Bhriuthainn, air an robh an 鈥淟ocheil鈥 mar ainm, anns an sg矛re sin an cois d脿 bh脿ta eile. Bha t猫 dhiubh a鈥 gi霉lain tr矛 cheud saighdear-mara. Agus bha an t猫 eile armaichte le gunnaichean m貌ra. Agus bha an Locheil gu bhith na 脿ite-fuirich do dh鈥檉heachd de phoilis. B鈥 e seo 脿m ar-a-mach nan croitearan, agus bha na h-霉ghdarrasan airson an t-ar-a-mach a cheannsachadh.
Chan e nach robh 脿iteachan-fuirich gu le貌r air t矛r, anns an Eilean Sgitheanach. Bha. Ach dhi霉lt 貌stairean an eilein cead do na poilis fuireach anns na taighean-貌sta aca. Agus chaidh an 鈥淟ocheil鈥 don eilean. Ach nuair a dh鈥檌onnsaich an criubha d猫 d矛reach a bha romhpa, leig a鈥 chuid a bu mh貌 aca an dreuchdan dhiubh. Bha an sgiobair nam measg.
鈥橲 ann air na croitearan air oighreachd Chille Mhoire a bu mh貌 a bha na saighdearan-mara ag amas. Bha na h-霉ghdarrasan an d貌chas gun gabhadh na croitearan eagal, is gum p脿igheadh iad am m脿l. Ach cha do ghabh iad eagal. Agus cha mh貌r gun do ph脿igh duine a mh脿l air an oighreachd sin aig Feill-M脿rtainn. Agus bha sin f矛or ann am m貌ran 脿iteachan san Eilean Sgitheanach. B鈥 iad sin gaisgich an fhearainn.
Thug na gaisgich sin buaidh air poileataics na h-Alba goirid 脿s d猫idh sin. Bha na tagraichean a bha taiceil do na croitearan gu math soirbheachail anns an taghadh n脿iseanta ann an ochd ceud deug, ochdad 鈥檚 a c貌ig (1885). Agus bhrosnaich a鈥 bhana-bh脿rd ainmeil, M脿iri Mh貌r nan 脪ran, na G脿idheil gus taic a thoirt dhaibh. Seo na sgr矛obh i anns an d脿n Brosnachadh nan G脿idheal:
Cuiribh Te脿rlach suas le aighear
鈥橲 deagh MhacPh脿rlain suas le caithreim;
Cuiribh Aonghas suas le buaidh
Air ceann an t-sluaigh far 鈥檔 d鈥 fhuair e aran.
C貌 bh鈥 ann an Te脿rlach, MacPh脿rlain is Aonghas? Uill bha Te脿rlach Friseal Mac an T貌isich a鈥 seasamh airson Siorrachd Inbhir Nis, agus bha Aonghas Sutharlanach a鈥 seasamh ann an Cataibh. Agus MacPh脿rlain? B鈥 esan D貌mhnall Horne MacPh脿rlain agus cluinnidh sibh tuilleadh mu dheidhinn anns an ath-litir.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ch脿nain na seachdaine
Gn脿ths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.