Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 122: D猫 a鈥 Gh脿idhlig a th鈥 air鈥 ?

Bidh sibh e貌lach air faclan Beurla a th脿inig 脿s a鈥 Gh脿idhlig bho th霉s 鈥 rudan mar whisky, bard, cairn, ben, loch, kerfuffle is mar sin air adhart. Kerfuffle? Uill, a r猫ir an fhaclair Bheurla agam, a tha ag innse dhomh gu bheil an gn矛omhair kerfuffle a鈥 ciallachadh 鈥渢o put into disorder or disarray鈥, th脿inig p脿irt co-dhi霉 dhen fhacal bhon Gh脿idhlig. Tuilleadh mu dheidhinn sin ro dheireadh na Litreach.

An l脿 eile, chuir fear as aithne dhomh, aig a bheil f矛or dheagh Gh脿idhlig, ceist orm. 鈥淒猫 a鈥 Gh脿idhlig,鈥 thuirt e, 鈥渁 th鈥 air slogan?鈥

鈥溾橲 e ceist a tha sin,鈥 fhreagair mi. 鈥淣ach eil fios agad gu bheil a h-uile faclair Beurla ag r脿dh gur ann 脿s a鈥 Gh脿idhlig a th脿inig am facal slogan?鈥

鈥淯ill,鈥 fhreagair mo charaid, 鈥渃ha robh fios agam. Agus d猫 a鈥 Gh脿idhlig a bh鈥 ann 脿s an t脿inig e?鈥

鈥淎, uill, ma 鈥檚 breug bhuam e, is breug thugam e,鈥 thuirt mi, 鈥渁ch th脿inig e 脿 鈥渟luagh-ghairm鈥 鈥 mar a bhios sluagh neo feachd a鈥 gairm mus t猫id iad gu cath 鈥 鈥楤eatha neo b脿s!鈥, 鈥楩ear eil鈥 airson Eachainn!鈥, 鈥楥ruachan!鈥 is gnothaichean mar sin. Sluagh-ghairm.鈥

鈥淯huh,鈥 fhreagair e, 鈥渁gus d猫 chanas mi airson slogan, ma-th脿, agus mi ag eadar-theangachadh p矛os Beurla, nuair a tha slogan a鈥 ciallachadh rudeigin a tha sgr矛obhte air sanas air botal neo poca plastaig?鈥 Deagh cheist.

Uaireannan tha duilgheadas againn ann an G脿idhlig le bhith ag eadar-theangachadh faclan Beurla a th脿inig bho th霉s bhon ch脿nan againne. Tha e gu cinnteach f矛or mu ainmean-脿ite. Mar eisimpleir, cluinnear uaireannan daoine a鈥 bruidhinn mu dheidhinn 鈥淏eanntan a鈥 Chuilthinn鈥 mar eadar-theangachadh air 鈥淭he Cuillin Hills鈥 nuair is e d矛reach 鈥淎n Cuiltheann鈥 a鈥 Gh脿idhlig cheart. Tha fios againn gur e beanntan a th鈥 anns a鈥 Chuiltheann.

Bho 脿m gu 脿m cluinnear cuideachd An C脿rn Gorm mar eadar-theangachadh air 鈥淭he Cairngorms鈥 nuair is e 鈥淎m Monadh Ruadh鈥 a鈥 Gh脿idhlig cheart air na beanntan sin. Chan eil anns 鈥渁鈥 Ch脿rn Ghorm鈥 ach aon bheinn anns a鈥 Mhonadh Ruadh 鈥 a鈥 bheinn far a bheilear a鈥 togail rathad-iarainn a bhios deiseil airson sgithearan an ceann d脿 mh矛os. Agus tha Dualchas N脿dair na h-Alba air 鈥渁m Monadh Ruadh鈥 aithneachadh gu h-oifigeil. Tha a鈥 bhuidheann air moladh don Riaghaltas gum bi ainm d脿-ch脿nanach air a鈥 ph脿irce n脿iseanta a th猫id a st猫idheachadh ann a sin a dh鈥檃ithghearr 鈥 Cairngorms National Park ann am Beurla, agus P脿irce N脿iseanta a鈥 Mhonaidh Ruaidh ann an G脿idhlig. Bidh sinn an d貌chas gun gabh an Riaghaltas ris a鈥 mholadh sin.

A bharrachd air ainmean-脿ite, bidh sinn uaireannan a鈥 d矛ochuimhneachadh nam faclan a chaidh don Bheurla bhon Gh脿idhlig. Dh鈥檉haighnich fear, a bha ag ionnsachadh a鈥 ch脿nain, dhiom turas d猫 a鈥 Gh脿idhlig a bh鈥 air bog. Cha robh e air mothachadh gur ann 脿s a鈥 Gh脿idhlig 鈥渂og鈥 a th脿inig bog. Feuch 鈥渂oglach鈥 thuirt mi ris.

Smaoinich e airson mionaid air faclan eile rudeigin coltach ri sin. 鈥淢mm,鈥 thuirt e, 鈥渋s d猫 a鈥 Gh脿idhlig a th鈥 air shut your gob? 鈥楧霉in do ghob鈥?鈥

Cha robh mi buileach cinnteach co-dhi霉 鈥檚 ann ri m矛-mhodh a bha e gus nach ann, ach bha e gl猫 cheart, ged is e 鈥渄霉in do chab鈥 as trice a chanadh daoine 鈥 ma tha iad cho m矛-mhodhail 鈥檚 gu feum iad a leithid a r脿dh idir. Ach tha deagh choltas ann gun t脿inig gob 脿s a鈥 Gh脿idhlig 鈥済ob鈥.

Ach kerfuffle? Chaidh mi a dh鈥檌onnsaigh Faclair N脿iseanta na h-Alba agus, ga r猫ir, dh鈥櫭╥rich am facal bhon Gh脿idhlig 鈥渃ar鈥, a twist or turn, agus fuffle, facal 脿s a鈥 Bheurla Albannaich a tha a鈥 ciallachadh 鈥渢o handle roughly鈥. Agus d猫 a鈥 Gh脿idhlig a chuireadh sibh air kerfuffle? F脿gaidh mi sin agaibh airson me貌mhrachadh air anns an t-seachdain a tha romhainn.

Faclan na seachdaine

Faclan na seachdaine: bho th霉s: originally; gn矛omhair: verb; sluagh-ghairm: slogan (lit. host-cry); uaireannan: sometimes; an Cuiltheann: The Cuillins, Cuillin Hills; an C脿rn Gorm: Cairn Gorm; Dualchas N脿dair na h-Alba: Scottish Natural Heritage; boglach: bog, morass.

Abairtean na seachdaine

Abairtean na seachdaine: tuilleadh mu dheidhinn sin ro dheireadh na Litreach: (there will be) more about that before the end of the Litir; ma 鈥檚 breug bhuam e, is breug thugam e: I am only relating what I have heard (see Litir 24, 29.10.99); mar a bhios sluagh neo feachd a鈥 gairm must t猫id iad gu cath: as a host or fighting force cries out before they go into battle; rudeigin a tha sgr矛obhte air sanas air botal neo poca plastaig: something that is written on an advertisement on a bottle or plastic bag; tha e gu cinnteach f矛or mu ainmean-脿ite: it is certainly true about place names; cluinnear uaireannan daoine a鈥 bruidhinn mu dheidhinn X: sometimes people are heard speaking about X; a鈥 bheinn far a bheilear a鈥 togail rathad-iarainn a bhios deiseil airson sgithearan an ceann d脿 mh矛os: the mountain where a railway is being built, which will be ready for skiers in two months鈥 time; cha robh mi buileach cinnteach co-dhi霉 鈥檚 ann ri m矛-mhodh a bha e gus nach ann: I wasn鈥檛 totally sure whether he was being (deliberately) rude or not; 鈥檚 gu feum iad a leithid a r脿dh idir: that they must say the like at all; f脿gaidh mi sin agaibh airson me貌mhrachadh air: I鈥檒l leave you to contemplate that.

Puing-ghr脿mair na seachdaine

Puing-ghr脿mair na seachdaine: An l脿 eile, chuir fear as aithne dhomh, aig a bheil f矛or dheagh Gh脿idhlig, ceist orm: the other day, a man I know, who has excellent Gaelic, asked me (posed me a question). Note the idiomatic use of the preposition air 鈥 in Gaelic we 鈥減ut a question on somebody鈥 eg chaidh ceist a chur air (he was questioned), chuir na poilis ceist orra (the police questioned them). Note also the use of the verb cuir with ceist, rather than faighnich eg faighnich de Thormod (ask Norman) but cuir a鈥 cheist air Tormod (ask Norman the question). Other examples: c貌 bhios a鈥 cur nan ceistean? (who will be posing the questions?); 鈥檚 e Alasdair a chuireas na ceistean (it鈥檚 Alasdair that asks the questions); 鈥檚 e mi-fh矛n a chuireas na ceistean agus tu fh猫in a bheir na freagairtean! (it鈥檚 me that asks the questions and you that gives the answers!)

Gn脿ths-cainnt na seachdaine

Gn脿ths-cainnt na seachdaine: d霉in do chab!: shut your mouth! Not to be used unless you are being deliberately rude!

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast