C – air a shèimheachadh
Anns an leasan seo, tha sinn a’ dol a thoirt sùil air fuaim air am bi a’ chuid as motha de dh’Albannaich eòlach, fiù ’s ged nach biodh Gàidhlig idir aca. Tha mi a’ bruidhinn air an fhuaim a gheibhear nuair a tha am fuaim C air a shèimheachadh, ’s e sin CH. CH. Tha seo ri chluinntinn ann an iomadach ainm-àite agus ann am faclan leithid “broch” agus “loch” a th’ air an cleachdadh le luchd-labhairt na Beurla. Le sin, ’s e fuaim cumanta a th’ ann. Ach a dh’aindeoin seo, tha trioblaidean aig cuid de dhaoine leis. Mar sin, smaoinich sinn gun toireadh sinn sùil air.
Airson an fhuaim seo a dhèanamh, feuchaibh ri fuaim C agus fuaim H a dhèanamh aig an aon àm. Tha an H a’ dèanamh an C nas buige. CH. CH. Tha am fuaim a’ tighinn bho chùl do bheòil, cha mhòr bho d’ amhaich. CH. CH. CH. Chan e C ach CH.
CH mar a chluinneas sinn, mar a thuirt mi, aig deireadh an fhacail, loCH. LoCH. LoCH.
Seo eisimpleirean eile leis an fhuaim aig deireadh agus ann am meadhan an fhacail:
EaCH. EaCH.
DeiCH. DeiCH.
CroCH. CroCH.
LuCH. LuCH.
BoireannaCH. BoireannaCH.
MaCHair. MaCHair.
FiCHead. FiCHead.
TùCHadh. TùCHadh.
Agus ann an grunn shuidheachaidhean, gheibhear am fuaim seo aig toiseach an fhacail. Mar eisimpleir, anns an abairt, CHan eil. CHan eil.
No dè mu dheidhinn na h-abairtean seo?
CHluich a’ CHlann air a’ CHladach.
CHuir e a’ CHiste dhan CHidsin.
Tha droCH CHnatan air a’ CHaillich CHrùbaich.
Nise, uaireannan, thig sibh tarsaing air an fhuaim seo – sin C air a shèimheachadh - ann an Gàidhlig sgrìobhte agus a’ chonnrag D ga leantainn. Sin C-H-D. C-H-D.
Nuair a tha seo a’ tachairt, cha chluinnear fuaim D idir, ach fuaim K mar seo – CHD. CHD. Mar a chluinneas sinn anns an fhacal, oCHD. OCHD. OCHD.
No sneaCHD. SneaCHD.
BàrdaCHD. BàrdaCHD.
NoCHDadh. NoCHDadh.
Agus seaCHDain. SeaCHDain.
Gu h-ìongantach, tha aon fhacal anns nach eil seo a’ tachairt. ’S e sin am facal eachdraidh – history - eachdraidh. Air adhbhar air choireigin, tha an D air fhuaimneachadh anns an fhacal seo. Annas eile!
Agus tha sin a’ toirt leasan na seachdain sa gu crìch! Tha mi an dòchas gun do chòrd e ribh ’s gu robh e na chuideachadh dhuibh cuideachd!
